Dut Ağacı Kabuğundan Üretilen Semerkant Kağıdı

Özbekistan'ın Semerkant şehrinde, 8. yüzyılda Çinli esirlerden öğrenilen dut ağacı kabuğundan kağıt üretme tekniği bugün de uygulanıyor.

24 Mayıs 2017 09:53

Özbekistan'ın Semerkant kentinde 8. yüzyılda Çinli esirlerden öğrenilen, ilkel yöntemler kullanılarak yapılan dut ağacı kabuğundan kağıt üretme tekniği halen kullanılıyor.

Orta Asya'da el işçiliğinin kullanıldığı ilk ve tek kağıthane olan Semerkant'taki kağıt atölyesinde, yüzyıllar öncesinin ilkel teknikleriyle kağıt üretme geleneği sürdürülürken, tarihi kenti ziyaret eden seyyahlar atölyeyi görmeden Semerkant'tan ayrılmıyor.

İnsanlık tarihinin en önemli güzergahlarından İpek Yolu, Doğu ile Batı arasında ticaretin yapılmasının yanı sıra kültür ve geleneklerin yayılmasında önemli rol oynarken, Semerkant kağıdı da bu güzergahın en çok ilgi gören ve satılan ürünlerinden oldu.

Talas Irmağı kıyısında 751 yılında yapılan savaşta Semerkant Beyi Abu Muslim'in askerlerinin ele geçirdiği çok sayıda Çinli esirin, hayatlarını kurtarmak için yerli zanaatkarlara kağıt üretiminin sırlarını öğrettiği ifade ediliyor. Semerkant'ta 8. yüzyılın sonunda başlayan kağıt üreticiliği giderek gelişiyor ve 9. yüzyıldan itibaren kent kağıt üretiminin en önemli merkezlerinden biri haline geliyor.

Semerkant kağıdının ününün, 9. ve 10. yüzyıllarda Müslüman ülkelerin yanı sıra Avrupa'ya kadar yayıldığı, o dönemde kaleme alınan birçok eserin Semerkant kağıdı üzerine yazıldığı, Semerkantlı kağıt ustalarının, 10. yüzyılda dünyadaki en ince, pürüzsüz, dayanıklı ve mürekkebi fazla emmeyen kağıt çeşitlerini üretmeyi başardığı belirtiliyor.

O dönemde Çin'in dışında ilk defa Semerkant'a kağıt yapım atölyesi kurulurken, bu yıllarda kentte Siyob çayı üzerindeki değirmenlerde 400'e yakın kağıt atölyesinin faaliyet gösterdiği ifade ediliyor.

Semerkant'ın Konigil Mahallesi'ndeki kağıt atölyesinde Zarif Muhtarov ve ailesi, yüzyıllar öncesinin teknikleriyle kağıt üretim geleneğini yaşatıyor.

Zarif Muhtarov, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, bunun çok emek ve sabır gerektiren bir iş ve iki haftalık süreç olduğuna işaret etti. Muhtarov, yüzyıllardan beri yaşatılan geleneğin önemli bir tarihe sahip olduğunu, geçmişte bu yöntemle üretilen kağıdın çok pahalı olduğunu, daha çok emirler, sultanlar ve üst düzey yöneticiler tarafından kullanıldığını söyledi.

O dönemde yörede üretilen bu kağıtların çok beyaz olanlarının "Semerkant Sultan Kağıdı", çok ince olanların da "Semerkant İpek Kağıdı" isimleriyle anıldığını dile getiren Muhtarov, Semerkant sallandığında kendine özgü bir ses çıkardığını ve insanların Semerkant kağıdını bu kendine has sesinden tanıdığını kaydetti.

Anahtar Kelimeler: Özbekistan, Semerkant, Semerkant Kağıdı, Özbek el işçiliği, Kağıt Üretimi,