Gıda Savaşı...

Rusya’dan beklenen hamle geldi. Devlet Başkanı Vladimir Putin, Batı’nın yaptırımlarına gıda yaptırımıyla karşılık verme kararı aldı.

09 Ağustos 2014 09:38

Putin, Rusya şirketlerine ve vatandaşlarına yaptırım uygulayan ülkelerden gıda, tarım ve hammadde ithalatının durdurulmasına veya sınırlandırılmasına ilişkin kararnameye imza attı.

"Güvenlik amacıyla"...

“Rusya Federasyonunun güvenliğinin sağlanması amacıyla belirli ekonomik önlemlerin alınmasına dair” kararname 2006 senesinde kabul edilen ilgili yasanın maddelerinin uygulanmasını öngörüyor.

Söz konusu yasa, uluslararası ilişkilerde olağanüstü durumlar ortaya çıktığı zaman uygulanabilecek geçici ekonomik önlemlerin hukuki çerçevesini belirliyor.  Yasaya göre, uluslar arası hukuka aykırı durumlara veya her hangi bir yabancı ülkenin (veya onun vatandaşının) düşmanca davranışına tepki zarureti ortaya çıktığında, Rusya Federasyonunun güvenliği ve çıkarlarına yönelik tehdit olduğunda, Rusya vatandaşlarının hak ve özgürlükleri ihlal edildiğinde veya BM Güvenlik Konseyi kararı gereği  özel ekonomik önlemler alınabilir. Özel önlemler, ekonomi, teknik yardım, askeri-teknik işbirliği programlarının tamamen veya kısmen durdurulması,  finans, dış ticaret operasyonlarının yasaklanması veya sınırlandırılması, uluslar arası ticaret anlaşmalarının feshi veya durdurulması, gümrük vergilerinin değiştirilmesi, Rusya hava ve deniz limanlarının kullanımının kısmen veya tamamen yasaklanmasını, turistik faaliyetlere sınırlama getirilmesi, uluslar arası bilimsel program ve projelerin yasaklanması veya katılımın reddedilmesi gibi adımları içeriyor.   İlgili yasa, Rusya Güvenlik Konseyi’nin, Federal Meclis’in veya hükümetin önerisi ve Devlet Başkanının kararıyla, onun belirlediği süre ve çerçeve dahilinde uygulanıyor. Eğer belirlenen yaptırım süre içerisinde bu önlemlerin alınmasına neden olan durum değişirse, acil karar alınıyor.  Ekonomik önlemlerin detaylı listesi ise hükümet tarafından belirleniyor.

Dolayısıyla, Putin’in dün imza attığı kararname, Rusya’nın daha önce baskı yapmak istediği ayrı-ayrı ülkelere uyguladığı  yasaklardan  hem kapsam, hem gerekçe, hem de hukuki zemin açısından farklı önlemler içeriyor.

Hangi ülkeleri kapsıyor?


Yasak ve sınırlamalar  Rusya şirketlerine ve vatandaşlarına yaptırım uygulayan bütün ülkeleri kapsıyor. Şimdiye kadar Rusya’ya yaptırım uygulayan ülkeler ABD, Avrupa Birliği üyeleri, Kanada, Avustralya ve Norveç.  Rusya’ya yaptırım uygulayan ülkeler arasında Japonya da var, ancak Rusya hükümetinin yaptırım listesinde Japonya yok.

Kararnameye göre, bir sene içerisinde söz konusu ülkelerden hammadde, tarım ve gıda ürünlerinin ithalatı ya yasaklanacak, ya da sınırlandırılacak.  Hükümete yasak veya sınırlama uygulanacak ürünlerin listesini hazırlama talimatı veren Putin, tarım ve gıda ürünlerinin fiyatlarının yükselmemesi için gereken önlemlerin alınmasını istedi.

Hangi ürünler yasaklandı?

Yasaklı ürünlerin listesi artık hazır.  Bakanlar Kurulu bugün ilgili listeyi kendi internet sitesinde açıkladı.  Listeye bakılırsa, sığır, domuz, balık, kuş eti ve ürünleri, deniz ürünleri, meyve, süt ve süt ürünleri yasak listesinde.   Her türlü – taze, dondurulmuş,  soğutulmuş, kurutulmuş, tütsülenmiş, tuzlanmış büyükbaş, domuz, kümes hayvanı eti, her türlü kabuklu deniz ürünü, süt ve süt ürünleri, sebze, yenilebilir kök, meyve ve ceviz, salam ve benzeri et, sakatat ürünleri, hazır gıdalar yasak.  Çocuk gıdaları ise yaptırım kapsamında değil.

Yasaklı ürünlerin tam listesi yarın “Rossiyskaya Gazeta”da yayınlanacak ve yaptırımlar yürürlüğe girecek.


Rusya yurtdışından hangi gıdaları alıyor?

Rusya Gümrük Servisi verilerine göre, 2013 senesinde Rusya yurtdışından 43 milyar dolarlık gıda ürünü ithal etti. Bu, Rusya’nın toplam ithalatının ,4’ü demek ve bu rakama alkollü-alkolsüz içecek dahil değil. Rusya’nın yurtdışından ithal ettiği gıda ürünlerinin yaklaşık yarısı AB, ABD, Kanada, Avustralya ve Japonya’dan geliyor.

Ekonomik Kalkınma Bakanlığı verilerine göre, perakende ticaret hacminde ithal gıda ürünlerinin oranı % ila 0 arasında.  Ayrı-ayrı ürünlere göre ise rakamlar değişiyor. Mesela, Rusya İstatistik Kurumu verilerine göre, peynirin P’si, domuz etinin 5’i, sığır etinin `’ı, hayvansal yağın 5’i, bitkisel yağın ’sı, konservenin ’u yurtdışından geliyor.

Peki, Rusya, yaptırım uygulanacak ülkelerden en çok ne ithal ediyor? Yine Rusya İstatistik Kurumu verilerine göre, ithal et ve et ürünlerinin 6,59’u AB ülkelerinden, ,87’si ABD’den, %3,77’si Kanada’dan, %2,23ü Avustralya’dan geliyor.   Rusya, balık ve deniz kabuklularının 2,37’sini Norveç’ten, ,97’sini AB’den, %4,18’ni Kanada’dan, %2,17’sini ABD’den ithal ediyor.  AB ülkelerinden ithal edilen yumurta, süt, bal gibi ürünler 2,58, sebze 0,37, meyve $,21, hazır et ve balık ürünleri 8,72, kakao (,62 oranında.

Yaptırım listesine giren ülkelerden ABD Rusya’ya esasen et, Kanada hayvansal ve bitkisel kaynaklı gıda ürünleri ve içecek, bitkisel ve hayvansal yağ, mineral ürünler ithal ediyor.   Rusya, Avusturya’dan daha çok dondurulmuş ve soğutulmuş et, Avusturya’dan hammadde, ham kauçuk, kimyasal ürünler, içecek ve tütün ürünleri alıyor. Belçika’dan Rusya’ya et, balık, meyve ve sebze, un ve yağlar, Bulgaristan’dan şarap, meyve ve fındık, Danimarka’dan sür ürünleri,  yumurta, bal, et, yenilebilir sakatatlar, balık, kabuklu deniz ürünleri geliyor. İspanya Rusya’ya dondurulmuş et ve yan ürünlerin, meyve, yarı mamuller, narenciye, zeytin ve zeytin yağı; İtalya şarap, meyve, makarna ürünleri,  Güney Kıbrıs narenciye, yeni ve soğutulmuş balık, Litvanya peynir ve lor, et, hayvan gıdası, içecek, patates, fasulye konservesi, balık ve canlı domuz ihraç ediyor.  Rusya, Hollanda’dan süt ürünleri, yumurta, tahıl ürünleri ve canlı hayvan, Slovakya’dan büyükbaş hayvan ve bazı gıda ürünleri, Finlandiya’dan süt ürünleri, et ve et ürünleri, kahve, çay, hububat, yem bitkileri, balık ürünleri, sebze ve meyve, Fransa’dan hayvansal ürünler, kimyasallar ve azot ürünleri, Çek Cumhuriyeti’nden meyve-sebze, içecek, katı ve sıvı yağlar ithal ediyor.

Yaptırımdan kim etkilenecek?

Şimdi bu ürünlerin büyük bir kısmı yasak ve sınırlama listesine giriyor. Bu da Rusya’da bazı gıda ürünlerinin kıtlığına ve dolayısıyla fiyat artışına neden olacak.

Gerçi Vedomosti gazetesine konuşan hükümetten bir kaynak, yurtdışından gıda ithalatının yasaklanmasıyla ülkede ciddi kıtlık oluşmayacağını söyledi. Rusya’ya gıda ürünleri ithal eden çoğu ülkelerin yaptırım kapsamı dışında olduğunu kaydeden kaynak, eti Arjantin ve Brezilya’dan sebze ve meyveyi Türkiye ve Azerbaycan’dan ithal edebileceklerini vurguladı. Putin’in başkanlığında yapılan toplantıya da katılan kaynak,  yaptırım uygulanan partnerlerine yerine Türkiye, Şili, Arjantin ve Çin’in konulabileceğini söyledi.

Ancak uzmanlar böyle düşünmüyor. 2010 senesinde Rusya’da kabul edilen gıda güvenliği doktrini, ülkenin et ve et ürünlerinin %85’ni, süt ve süt ürünlerinin %90’nı, balık ürünlerinin %80’ni, patatesin %95’ni kendi imkanlarıyla üretmesini öngörüyor. Tarım Bakanlığının 2012 senesi verilerine göre ise Rusya et, süt ve balık hariç, diğer kategorilerde kendi ihtiyaçlarını karşılayabiliyor.

Ulusal Etçiler Birliği İcra Direktörü Sergey Yuşin, Vedomosti’ye yaptığı açıklamada tüketimin E’ten fazlasını oluşturan kuş etinin ’nun ithal olduğunu bildirirken, sığır etinin $-&’sının yurtdışından getirildiğini bildiriyor. Yuşin,  geçtiğimiz sene domuz etinin `’nın, pastırma ve sakatatın %96’sının AB’den ithal edildiğini hatırlatıyor. Ancak şubat 2014’te Afrika domuz vebası nedeniyle AB’den ithalat durduruldu. Şu an Rusya’ya et ithal eden en önemli ülkeler Brezilya ve Kanada (B). Sığır etinin ihtiyacının 0-35’nin ithal ürünle karşılandığını kaydeden Yuşin, ithalatın %90’nun Güney Amerika ve Belarus’tan gerçekleştirildiğini söylüyor.

Rusya’da faaliyet gösteren Finlandiya et firması  Atria’nın Genel Müdür Yardımcısı Yarmo Lindholm ise şu an Rusya’nın yeteri kadar domuz ve sığır eti üretemediğini, yabancı et ithaline ihtiyaç duyduğunu bildiriyor.  Lindholm, Rusya’nın uygulayacağı yaptırımların et ürünleri fiyatlarının yükselmesi ile sonuçlanmasının kaçınılmaz olduğunu vurguluyor.

Süt ürünlerine gelince, özellikle peynir ve yağla ilgili sorun yaşanacağı bildiriliyor. Adının gizli saklanmasını isteyen büyük süt firmalarından birisinin temsilcisinin Vedomosti’ye bildirdiğine göre, Rusya’da süt fiyatlarının yüksel olmamasına rağmen Rus üreticileri şimdi bile fiyatta yabancılarla yarışamıyor.

Rusya Balıkçılar Birliği Başkan Yardımcısı Aleksey Aronov da yaptırımların balık fiyatlarını yükselteceğini bildiriyor. Norveç Rusya’ya yılda 200-250 bin ton dondurulmuş somon ihraç ediyor. Bu, Norveç’in somon üretiminin dörtte birine denk geliyor. Rusya’da ise yılda sadece 20-25 bin ton somon üretiliyor. Dolayısıyla bu boşluğu kısa sürede doldurmak zor olacak ki, bu da fiyatlara yansıyacak. Balıkçılar Birliği Başkanı Vitali Kornev ise karidesle ilgili sorun yaşanabileceğini söylüyor. Rusya, karidesi esasen Kanada ve Faroe adalarından ithal ediyor. Kornev’e göre, geri kalan deniz ürünlerini Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Türkiye’den almak mümkün.

Vedomosti’ye konuşan perakende satış firmalarının yöneticileri ise daha kötümser. İthalatta büyük payı olan şirketlerden birisinin genel müdürü  yaptırımların iki tarafı da olumsuz etkileyeceğini bildiriyor.  İthalatçılar da hem perakendecilerin, hem de tüketicilerin zarar göreceğini vurguluyor. Çünkü ithalatın gerçekleştirildiği ülkelerin yerine yeni ülkelerle anlaşma sağlamak ve bunu gerçekleştirmek zaman alacak.

Gerçi bazı uzmanlar da yasağın yerli üreticilerin işine yarayacağını düşünüyorlar. Bu uzmanlara göre, yasaklara tarım sektörüne teşvik paketleri eşlik edecek ki, bu da yerli üreticiler için şans olabilir. Ancak burada da bir “ama” söz konusu. Tarımın teşvik edilmesi ve ithalatın yerli ürünle değiştirilmesi için ciddi finansman gerekiyor.  Bu finansmanı öncelikle devlet bankalarının sağlaması beklenir. Ama Rusya’nın ciddi ekonomik yaptırımlarla karşı-karşıya kaldığı bu dönemde bankaların bu talebi yerine getirmesi zor. Öte yandan, bazı alanlarda, örneğin, sebze ve meyve üretiminde çabuk sonuç elde etmek mümkün değil.

Bu nedenle de aslında tek çare yeni ticari ortaklara yönelmek. Rusya artık birkaç ülkeyle bu yönde görüşmeler yapıyor. 8 Ağustos’tan itibaren Rusya Türkiye’den sebze ve meyve ithalatını arttıracak. Brezilya’dan et ve süt ürünleri ihraç eden tedarikçilerin de sayısı arttırılacak. Resmi makamlardan yapılan açıklamalara göre, yarından itibaren yeni Brezilya firmaları Rusya’ya tavuk, domuz ve sığır eti ihraç edebilecek.  Bunun yanı sıra, İntefaks Rusya’nın Ekvador, Brezilya, Şili ve Arjantin’le de görüşmeler yaptığını haberveriyor.

Bütün bunlara rağmen, federal bürokratların büyük çoğunluğu kısıtlamaların fiyat artışı ile sonuçlanacağını kabul ediyor. Ticari yasaklamaların enflasyon beklentilerini güçlendireceği,  yasaklı mal ve ürünlerin fiyatlarındaki artışın diğer mal ve hizmetlerin fiyatlarında da artışa neden olacağı bekleniyor.

Rusya’dan tepkiler

Rusya’da bazı uzmanlar Putin’in Batı’yı hassas noktadan vurduğunu iddia ediyor. Mesela, Moskova Devlet Üniversitesi dekanı Vadim Tretyakov’a göre,  özellikle tarım ürünlerinin yasaklanması sonucu Batılı ülkeler milyarlarca dolar zarara uğrayacak.  Tretyakov, echo.msk.ru’daki blog sayfasında Batı’da tarım lobisinin güçlü ve “siyasi”  olduğunu, bu nedenle yasakların iç politikayı da etkileyeceğini yazıyor.

Gazeteci Artemiy Troitskiy ise Putin’in soğuk savaş yerine açlık savaşı açtığını bildiriyor. Toritskiy, savaşın Batı’ya değil, Rus halkına açıldığını kaydediyor ve Estonya Cumhurbaşkanı İlves’in Twitter’da yazdığı bu cümleye yer veriyor: “Görünen o ki, Moskova ve Brüksel stratejik ortaklar. AB Rusya’yı kredi ve silahtan yoksun bıraktı, Kremlin ise buna bir de bir yığın gıda ekledi”.

St.Petersburg milletvekili Boris Vişnevskiy ise “Suçluların yerine masumlar cevap veriyor” başlıklı yazısında Rusya yönetimini eleştiriyor: “”Magnitski listesi” uygulandığında Putin ve maiyeti buna “öksüzlere karşı” yasayla cevap verdi. Yurtdışında aileye kavuşma şansını kaybeden Rus çocuklar cezaevinde Sergey Magnitski’nin öldürülmesinden dolayı sorumluluk taşıyan hayvanın suçunun  aturasını sağlıklarıyla (bazıları hayatıyla) ödediler.

Şimdi Ukrayna ile ilan olunmamış savaştan dolayı uygulanan yaptırımlara ise Putin ve maiyeti gıda ürünlerini yasaklamakla cevap veriyor. Şimdi de bütün Rusya ahalisi Ukrayna’ya paralı asker ve silah gönderen, her gün yalan söyleyen ve sahtekarlık yapan, kardeş ülkede nefreti körükleyen alçak Ruslar yüzünden pahalı fiyatlarla gıda ürünleri almak zorunda kalacak”.

Ekonomi uzmanı İgor Nikolayev de yaptırımların ancak Rusya’nın kendisine zarar vereceği görüşünde: “Hani biz Rusya’ya yönelik yeni yaptırımları önlemek için yaptırımların çift taraflı silah olduğunu, bumerang olduğunu söylüyorduk?  Şimdi ne oldu? Batının yaptırımları bumerang da, Rusya’nınki değil mi? Elbette, böyle mucize olmuyor. Batı’ya, AB’ye, başkalarına uyguladığımız yaptırımların zararını kendimiz göreceğiz”.

Moskovskiy Komsomolets gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Yardımcısı Ayder Mujdabayev ise hükümetin önlemlerini oldukça sert sözlerle eleştirdi: "Batı'nın çeşitli ürün ve teknolojilerin Rusya'ya gönderilmesine sınırlama getirmesine cevaben bizim yöneticiler de Rusya'dan onlara her hangi bir şey göndermekten vazgeçebilirlerdi. Mesela, petrol veya doğalgaz. Neden olmasın? Ama olmaz. Çünkü bu, zaman kendilerinin cebinden , yurtdışındaki çocuklarının cebinden para çıkacaktı.  Ama mübarek Rusları ucuz üründen yoksun bırakmak, onların cüzdanını boşaltmak serbest, buyurun. Kırım ve teröristler için, düşürülen "Boeing" için fatura ödeyin, ama yöneticilerin paralarına yazık. Günlük yaşamda  %87'si beynini kullanmayan bir halka ne istersen yapılabilir. En kısa zamanda fiyatlar da bu oranda yükselecek. Akşam ise V.V.Kaşpirovski size yeni "vatan budalalığı" dersi verecek. Televizyon önünde rahat oturun,  küçük barış dahileri, arkanıza yaslanın..."

 

Rusya Başbakanı Dmitri Medvedev ise  yaptırımların bir çıkmaz olduğunu, ancak Batılı ülkelerin bunu anlamadığını, Moskova’nın ise cevap vermek zorunda kaldığını söyledi. Rus Başbakan, Rusya’nın uçak, gemi yapımı, otomobil sanayisi ve diğer alanlarda da yaptırım uygulamaya hazır olduğunu, ancak bunları akıllıca yapacağını vurguladı.

Batı’dan tepkiler

RİA Novosti’nin haberine göre, Raiffeisen Research’ın analizinde Rusya’nın uyguladığı yaptırım sonucunda AB yılda 10-12 milyar dolar zarara uğrayacak. Bu, şu ana kadar AB’nin Rusya’ya gerçekleştirdiği gıda ihracatının toplam yıllık tutarı.   Ancak Batılılar Rusya’nın zararının daha büyük olacağını bildiriyorlar.

Avrupa Birliği Komisyonu Rusya’nın yaptırımlarının siyasi olduğunu ve Brüksel’in cevap hakkını kendinde saklı tuttuğunu açıkladı. Komisyon sözcüsü Frederic Vincent  AB’nin bu siyasi karardan teessüf duyduğunu bildirdi. AB’deki diplomatik kaynak ise Vedomosti’ye yaptığı açıklamada Rusya’nın adımının haksız ve verimsiz olduğunu söyledi. Söz konusu kaynak, tam liste yayınlandıktan sonra AB’nin tavrını belirleyeceğini vurguladı.

Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada ise bu yaptırımların yalnız Rusya’nın kendi ekonomisine zarar vereceği bildirildi.  The Hill’in haberine göre, Beyaz Saray sözcüsü Shawn Turner bu adımların Rusya’nın izolasyonunu derinleştireceğini ve onun ekonomisine daha çok zarar vereceğini söyledi.  Turner,  gıda ürünleri ithalatının durdurulmasının enflasyonu hızlandıracağının ve bunun da tüketicinin alım kabiliyetini etkileyeceğinin altını çizdi.

Amerikan Çiftçiler Federasyonu Başkanı Bob Stallman ise Putin’in siyasi kararından Rus tüketicilerin zarar göreceğini vurguladı.

Gönül Şamilkızı 

Anahtar Kelimeler: rusya, gıda savaşı, putin, karar,