Kafkasya'dan Anadolu'ya uzanan 17 asırlık gelenek: "Şah bezeme"

Kars'a Kafkasya'dan göç eden Karapapak Türklerine ait olan ve düğünlerde süs ağacının gelinle damada hediye edildiği 17 asırlık "şah bezeme" geleneği yaşatılıyor.

28 Haziran 2021 11:17

Gürcistan Borçalı ve Azerbaycan'dan, başta Kars olmak üzere Tokat, Amasya, Ağrı, Muş ve Ardahan gibi illere göç eden Karapapak Türklerine ait olan ve bolluk, bereket ile üremeyi simgeleyen gıdalarla süslenen bir ağaç parçasının gelinle damada hediye edildiği gelenek Kars'ta renkli görüntülere sahne oluyor.

Şah kaldırma olarak adlandırılan "şah bezeme" geleneği, geçmişi 17'nci asra kadar uzanıyor. Geleneğin yaygın olarak yaşatıldığı Kars'ın Akyaka ilçesine bağlı Camuşlu köyünde, ilk gün gelinin, sonraki gün ise damadın evinde yapılan düğünlerde, sağdıç tarafından büyük özenle hazırlanan dört köşeli 7-9 parçalı süs ağacına, bolluk, bereket, üreme ve ağız tadını simgeleyen elma, nar, şeker, çikolata, çerez ve benzeri yiyecekler asılıyor.

Sağdıçlar, hazırlanan şah ağacını başlarının üzerine kaldırıp gelin ve damatla davul zurna eşliğinde düğün evine kadar götürüyor.

- Geleneği benimseyen yöre halkı, düğünlerinde uygulamaya başladı

Kentin birçok köyünde ortak kültür haline gelen gelenekte, düğün sonrası söz konusu ağaçlar da gelin ve damada hediye ediliyor. Zamanla şah bezeme geleneği yöredeki birçok halk tarafından da benimsenerek düğünlerde uygulanmaya başlandı.

Düğünlerinde bu kadim geleneği yaşatan köylülerden Leyla Ağcı, atalarından gelen geleneği gelecek nesillere aktarmak için sürdürdüklerini söyledi.

Düğünden bir gün önce kına gecesinin yapıldığını ifade eden Ağcı, şöyle konuştu:

"Kızın eğlencesi kız evinde olur, erkeğin eğlencesi erkek evinde olur. Düğün günü ise şah sağdıcın evinde hazırlanır, süslenir ve orada şahı güzelce bezerler. Elma, şekerle, çikolatası aklınıza gelecek kuru gıda ne varsa her şey ile çeşit çeşit süslenir. Şahın üzerine asılan şeyler ise bolluk bereket, ağız tatlılığının olması gelinin, koca ve ailesinin evine tatlılık, şirinlik götürmesi amacıyla yapılıyor."

- Asırlık gelenek, düğünlere renk katıyor

Köydeki kadınlardan Gülü Soydan ise eskiye dair geleneklerle düğünlerin yapılmasının keyifli olduğunu anlattı.

Bu geleneğin düğünlere renk kattığını dile getiren Soydan, "Gelinimizi getirdik, türkümüzü söyledik. Bundan sonra ise şah bezeme işine başlayacağız. Sağdıç şah tahtasını alarak, evine gidecek, orada aldıkları, şeker, çikolata, meyve, kuru yemiş gibi çeşitli şeyleri iple bağlayarak şahı süsleyecek. Daha sonra akşam olunca da gelin ve damat şahın olduğu eve gidecek ve orada şahla beraber oyun oynayarak düğün yapılan eve gelecekler. Sağdıç, şahı gelin ve damada hediye edecek." ifadelerini kullandı.

Kadınlardan Yeter Gegöz de eskiden şah bezeme geleneğinin daha iyi yapıldığını ve zaman geçtikçe azaldığını aktararak, "Eskiden şahı daha güzel süslerlerdi, hatta o kadar şey asılırdı ki taşımak bile zor olurdu. Bizler de elimizden geldiğince yapmaya çalışıyoruz. En azından yeni nesil görüp de onlarda yaşatmaya çalışsın." diye konuştu.