Kırgızistan Cumhuriyeti 30 yaşında

Orta Asya ülkesi Kırgızistan Cumhuriyeti, bağımsızlığının 30. yılını kutluyor.

31 Ağustos 2021 13:25

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin (SSCB) dağılmasının ardından Kırgız halkı, Orta Asya'daki Türk Cumhuriyetleri arasında bağımsızlığını ilan eden ilk halk oldu.

Moskova'da 18-21 Ağustos'taki darbe girişiminin ardından 31 Ağustos 1991’de olağanüstü toplanan Kırgızistan Yüksek Konseyi (Jokorku Keneş/Meclis), Egemenlik Bildirgesi'ni oylayarak ülkeyi bağımsız, egemen, laik ve demokratik bir devlet olarak ilan etti.

İlk Cumhurbaşkanı olarak Askar Akayev'in seçildiği ülkenin bağımsızlığını tanıyan ilk ülke Türkiye Cumhuriyeti Devleti oldu.

Kırmızı zemin üzerinde sarı güneş ışınları ve geleneksel çadırın tepesinde bulunan "tündük" adı verilen çember ile betimlenen Kırgız bayrağı, devletin resmi bayrağı olarak 3 Mart 1992 yılında kabul edildi.

Yüksek Meclisi, üç kıta ve üç nakarattan oluşan milli marşı 18 Aralık 1992'de ve devlet başkanlığı yönetim sistemini öngören ilk anayasasını da 5 Mayıs 1993'te kabul etti.

Yaklaşık 200 bin kilometrekarelik yüz ölçüme sahip Kırgızistan, kuzeyden Kazakistan, batıdan Özbekistan, güneyden Tacikistan, güneydoğu ve doğudan Çin'in Sincan-Uygur Özerk Bölgesi ile çevrili.

Tanrı Dağları ve geniş yayları ile eşsiz bir görüntü sergileyen Kırgızistan topraklarının büyük çoğunluğu dağ ve tepelerden oluşurken yerleşim yerleri vadilerde yer alıyor.

Dünyanın en büyük göllerinden biri olan Issık Göl de Tanrı Dağları üzerindeki Küngey ve Terskey adlı sıradağların arasında eşsiz güzelliği ile büyülüyor.

 Yerel halklar, geleneklerini ve folklorunu sergiliyor

Ülkenin en önemli devlet bayramı olan Bağımsızlık Günü, ülkenin 7 idari bölgesinde kültürel ve sportif etkinliklerle kutlanırken resmi kutlamalar başkent Bişkek'teki Ala-Too Meydanı'nda, yanındaki Kırgızistan Halklar Asamblesi binası önünde ve Erkindik (Özgürlük) Parkı'nda yapılıyor.

Kutlamalarda, Kırgızistan Halklar Asamblesinin öncülüğünde etnik halklar, Kırgız halkıyla birlikte geleneklerini ve folklorunu sergiliyor.

 Vatandaşlara parasını takas etmesi için sadece 4 gün tanındı

Kendi para birimi "som"a 10 Mayıs 1993'te kavuşan Kırgızistan, 200 Sovyet rublesine karşılık gelen "som"un takası için vatandaşlara sadece 4 gün süre tanıdı.

Kalkınma yoluna koyulan Kırgızistan, gayrisafi yurt içi hasılasını (GSYİH), 30 yılda 2 milyar 500 milyon dolardan 8 milyar 453 milyon 300 bin dolara çıkardı.

Bütçenin yüzde 70,8'i vergi, yüzde 21,2'si vergi dışı gelirler ile yüzde 7,8'i işçi dövizlerinden oluşan Kırgızistan'da kişi başına düşen milli gelir 1113 dolara yükseldi.

Ülkenin iç ve dış borcu 4 milyar 773 milyon 200 bin dolara çıktı.

Nüfusu 6 milyon 500 civarı olan ülkede 2018 verilerine göre, yoksulluk sınırı altında 1 milyon 429 bin kişi bulunuyor, bunların yüzde 68'i kırsal yerleşim yerlerinde yaşıyor.

Cumhurbaşkanı Sadır Caparov'un iktidarında, Kırgızistan'da Kumtor adlı en büyük altın madenini 1996 yılından bu yana işleten Kanada sermayeli Centerra Gold'un Kumtor Gold şirketine kayyum atandı.

Kırgızistan, sanayi üretiminin yüzde 20'lik payını elinde bulunduran ve bütçe gelirlerinin yüzde 9,8'ini sağlayan Kumtor altın arama şirketini yönetmeye başladı.

Kırgızistan siyasi krizlerin kurbanı oldu

Kırgızistan'ın, Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmasının ardından kurucu lider Askar Akayev ülkeyi 14 yıl, sonrasında Kurmanbek Bakiyev 5 yıl yönetti.

Her iki devlet başkanı da yolsuzluk, sosyal, ekonomik ve siyasi nedenler ile kendi ailesinin fertlerini ülke yönetimine yerleştirmekle suçlanarak halkın ayaklanması sonucu koltuğundan oldu.

Bağımsızlık tarihinde iki halk devrimine sahne olan Kırgızistan'da ilk Devlet Başkanı Askar Akayev Moskova'ya, ikinci Devlet Başkanı Kurmanbek Bakiyev Belarus'a sığındı.

İkinci halk devrimini izleyen etnik çatışmanın gölgesinde yapılan anayasa referandumu çerçevesinde yeni cumhurbaşkanı seçilene kadar geçici olarak ülkenin başına Roza Otunbayeva getirildi.

Seçimle gelen ve ülkeyi 2011-2017 yıllarında yöneten Almazbek Atambayev de görevini Sooronbay Ceenbekov'a bıraktı.

Ceenbekov'un iktidarında, yolsuzluk suçlamasıyla 11 yıl hapis cezası verilen Almazbek Atambayev cezaevine konuldu.

Ülkeyi üç yıl yöneten Ceenbekov, parlamento seçim sonuçlarında usulsüzlük yapıldığı gerekçesiyle düzenlenen kitlesel protestolar sonucunda Ekim 2020'de istifa etti.

Gösterilerin şiddet olaylarına dönüşmesi üzerine cezaevinden taraftarlarınca çıkarılan siyasetçi Sadır Caparov, yönetimi geçici olarak eline aldı.

Kırgızistan halkı, bu yılın 10 Ocak tarihinde düzenlenen seçimlerde refah ve kalkınma vadeden Caparov'u cumhurbaşkanı seçti.

Halk, nisan ayında yapılan anayasa referandumunda da ülkede 2010'dan bu yana uygulanan parlamenter yönetim sisteminden vazgeçerek devlet başkanlığı sistemini tercih etti.

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, "parlamenter sistem"den "Cumhurbaşkanlığı sistemine" geçişi öngören yeni anayasayı mayıs ayında onayladı.