Kırgızistan tarihi zeka oyununu yaygınlaştırmak için eyleme geçti
Kırgızistan, Türkiye'de "mangala" adıyla bilinen, Kırgızların ise "toguz koorgol" ismini verdiği zeka ve strateji oyununu yaygınlaştırmak için eyleme geçti.
12 Mayıs 2018 12:01
Orta Asya'da çobanlar tarafından geliştirildiği sanılan oyun, 18 kuyu ve iki ana hazineden oluşan siyah-beyaz bölümlü tahtada dokuz taşın belirli bir stratejiye göre saat yönünde kuyulara aktarılmasıyla oynanıyor. En çok taşı toplayan oyuncu kazanmış sayılıyor.
Aileler, problem çözme becerilerini artırmak için çocuklarının toguz koorgol oyununu öğrenmesine özen gösteriyor.
Sovyetler Birliği döneminde "milliyetçiliği artırdığı" gerekçesiyle yasaklanan oyun, Kırgızistan'ın bağımsızlığını ilan etmesinin ardından eğitim müfredatına alındı.
Günümüzde Kırgızistan, Kazakistan ve Rusya Federasyonu'nda oynanan oyun, her yaştan insanın ilgisini çekiyor.
Kırgızistan Geleneksel Sporlar Müdürlüğü Baş Antrenörü ve Toguz Koorgol Federasyonu Üyesi Nuriye Sultanmuratova, AA muhabirine yaptığı açıklamada, atalarından miras kalan zeka ve strateji oyununu gençler arasında yaygınlaştırmaya çalıştıklarını belirtti.
Sultanmuratova, 25 yıl önce oynamaya başladığı oyunu gençlere sevdirmek için çaba harcadığını vurgulayarak "Genç nesillere, atalarımızdan miras kalan bu oyunun mantığı geliştirdiğini, hafızayı güçlendirdiğini ve taktiksel düşündürdüğünü anlatıyoruz." dedi.
Oyunun okullarda müfredata alınmasıyla turnuva ve yarışma sayısında artış gözlendiğini kaydeden Sultanmuratova, "Daha fazla gencin tonguz koorgol oynamasını istiyoruz. Oyunun geleceğinden umutluyuz. Oyuna ilgi artıyor. Öğrenilmesi kolay bu oyunda başarılı olmak için ise 4-5 yıl gerekiyor." ifadelerini kullandı.
-"5 bin kişi oynuyor"
Kırgızistan Mahmud Kaşgari Doğu Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Muratbek Kiyizbayev de Kırgızistan genelinde profesyonel olarak toguz koorgolu oynayan 5 bin kişi olduğunu belirtti.
Oyunun tarihçesi, kültürü ve kuralları hakkında çok sayıda kitap yazan Kiyizbayev, Kırgız ailelerinin çocuklarını terbiye ederken bu oyunu öğretmeye gayret gösterdiğini kaydederek "Ailemin tüm fertleri bu oyunu oynuyor. Bu oyun sabırlı olmayı ve hızlı düşünmeyi öğretiyor." diye konuştu.
Kiyizbayev, düzenlenen turnuva ve yarışmaların oyuna ilginin artmasını sağladığına işaret etti ve "Ben de 40 yaşında öğrendim. 25 yıldır bu oyunun içindeyim. Eserler ve yazılar hazırlıyorum. Farklı eğitim kurumlarında derslere giriyorum." dedi.
1993'te Abdisalim Çılımov başkanlığında Toguz Koorgol Federasyonunun kurulmasından 2005'e kadar ahşap ekipman kullanıldığını hatırlatan Kiyizbayev, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Oyun ekipmanı ahşaptı. Kullanımı çok zordu. Islanıyordu, taşınması zordu. 2005'te arabamı sattım. Biriktirdiğim para ile plastikten yapılmış oyun ekipmanı örneğini hazırlattım. O günden bu yana ahşap yerine plastik ekipman kullanıyoruz. Bu plastik oyun setinin kapağında adımın ve soyadımın baş harfleri yer alıyor. Oyuna böyle bir katkı yapmaktan gurur duyuyorum."
Kiyizbayev, "Toguz koorgol oyununu dünyada tanıtmak ve yaygınlaştırmak için gönüllülere ihtiyaç duyuyoruz." diye konuştu.
"Toguz koorgolu 300 kişiye öğrettim"
Kırgızistan Devlet Teknik Üniversitesi Öğretim Görevlisi Doç. Dr. Akim Nurseyitov da toguz koorgol ile üniversite son sınıfta satranç kursu aldığı sırada tanıştığını, o zamandan bu yana geçen 26 yılda 300 kişiye oyunu öğrettiğini anlattı.
Oyunla ilgili derslere giren ve toguz koorgol dalında çok sayıda ödülün sahibi olan Nurseyitov, oyunu öğrettiklerinden 30-40'ının profesyonel sporcu olduğunu aktardı.
Türk halk boylarına özgü toguz koorgol ile mangala arasında rakamsal farklılıklar bulunduğuna değinen Nurseyitov, mangalanın 12 çukurda 48 taş ile toguz koorgolun ise 18 çukurda 81 taş ile oynandığını dile getirdi.
Eylül ayında Kırgızistan'ın ev sahipliğinde düzenlenecek 3. Dünya Göçebe Oyunları'na hazırlanan ve toguz koorgol için elemelere katılan 14 yaşındaki Nurza Momunova da oyunla 2 ay önce tanıştığını ve gelecekte başarılı olmayı hedeflediğini söyledi.
Anahtar Kelimeler: kırgızistan, zeka oyunu, mangala,