Özbekistan 1993'te başlayan geçiş sürecinin ardından 2023'te tamamen Latin alfabesine geçecek

Bağımsızlığını kazanmasının ardından Eylül 1993'te Latin alfabesine geçme kararı alan Özbekistan'da, 30 yıllık geçiş sürecinin ardından 1 Ocak 2023'te tamamen Latin alfabesine geçilmesi öngörülüyor.

06 Nisan 2021 19:30

Kiril ve Latin alfabelerinin aynı anda kullanıldığı Özbekistan'daki devlet kurumlarında halen resmi yazışmalar Kiril alfabesiyle yürütülürken, ülkedeki okul ve üniversitelerde ise Latin alfabeli Özbekçe kitaplar üzerinden eğitim veriliyor.

Sovyetler Birliği döneminde 1929-1940 yıllarında Latin alfabesinin, 1940'tan itibaren ise Kiril alfabesinin kullanıldığı Özbekistan'da, bağımsızlığın ilan edilmesinin ardından 2 Eylül 1993’te Latin alfabesine geçilmesine ilişkin yasa kabul edildi. 31 harf ve ayırma işaretinden oluşan Latin harflerine uyarlanan bu alfabe, 1995’te 29 harfli yeni Latin alfabesiyle değiştirildi ve 1993'teki alfabede kullanılan ş, ç, ö ve ğ harfleri yerine sh, ch, o' ve g' harflerine yer verildi.

Ülkede, Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in imzasıyla, 1 Ocak 2023'te tamamen Latin alfabesine geçilmesi kararlaştırıldı ve 1995'te kabul edilen Latin alfabesinin değiştirilmesi için "Latin harflerine uyarlanmış Özbek alfabesinin hayata geçirilmesine ilişkin yasa"da değişiklik öngören yeni taslak hazırlandı.

Yeni taslağa göre, yürürlükte olan Latin harflerine uyarlanan Özbek alfabesinde kullanılan sh, ch, o’, g’ harfleri yerine Türkçedeki gibi ş, ç, ğ harflerine ve üst çizgili o (o) harfi ile "ng" harf kombinasyonu ve (') kesme işaretine yer verildi.

Kamuoyuna tartışmaya sunulan 28 harf, 1 harf kombinasyonu ve 1 kesme işaretinden oluşan yeni alfabe taslağının parlamentoda görüşülerek kabul edilmesinin ardından ülkede, 1 Ocak 2023'te tamamen Latin alfabesine geçilecek.

Buna göre, 1 Ocak 2023'ten itibaren ülkedeki tüm kurum ve kuruluşların faaliyetleri ile resmi yazışmaları Latin alfabesiyle yapılacak, ülkedeki tüm basın organları, elektronik medya, haber siteleri, matbaa ve yayınevlerinin de Latin alfabesini kullanacak, kimlik belgeleri, yabancıların oturma izni ve ikamet belgeleri, tüm cadde ve sokak, kurum adları, pankart ve tabelalar, ilan ve reklamlar da Latin alfabesinde hazırlanacak.

- "Türk dili konuşan ülkelerle daha da yakınlaşılacak"

Özbekistan Kültür Bakanının devlet dili meselelerinden sorumlu danışmanı, dil bilimci Prof. Dr. Marufcan Yoldaşev, ülkenin Latin alfabesine geçiş süreciyle ilgili değerlendirmelerde bulundu.

Bağımsızlığın kazanılmasının ardından yapılan en ciddi değişikliklerden birinin 1993'te Özbek alfabesinin Latin harflerine uyarlanması olduğunu kaydeden Yoldaşev, bu değişikliğin Kiril alfabesindeki mevcut eksikliklerin giderilmesi ve siyasi açıdan ülke bağımsızlığının vurgulanması için yapıldığını belirtti.

Ülke yönetiminin 2023'te Latin harflerine uyarlanan yeni Özbek alfabesine tamamen geçilmesine ilişkin karar aldığını, bununla ilgili yol haritasının hazırlandığını ve yeni alfabeyi hazırlayacak çalışma grubunun oluşturulduğunu aktaran Yoldaşev, kendisinin de yer aldığı çalışma grubunca düzenlenen yeni alfabede, kullanımı ve okunuşunun kolaylaştırılması için harflerin yazılması konusunda teknik düzenlemelerin yapıldığını ve o’ ve g’ harfleri ve sh, ch harf kombinasyonlarının yazılışı ve okunuşu kolay olan Türkçedeki gibi ş, ç, ğ ve üst çizgili o (o) harflerine değiştirildiğini aktardı.

30 yıllık geçiş sürecinin ardından Özbekistan'ın 2023'te tamamen Latin alfabesine geçeceğini aktaran Yoldaşev, "Yeni alfabemiz Latin alfabesine geçecek tüm Türk devletleri için daha anlaşılabilir hale geliyor. Özbekistan, Latin alfabesine geçmekle, Türk dili konuşan ülkelerle daha da yakınlaşacak. Böylece Türk dili konuşan ülkeler arasındaki alfabe birliğinin sağlanmasına yönelik önemli bir adım atılmış olacak" dedi.

Latin alfabesine geçiş sürecinin her ne kadar zor da olsa milletin geleceğiyle ilgili hayati mesele olduğuna dikkati çeken Yoldaşev, şöyle devam etti:

"Bizler, 1993’te kabul ettiğimiz Latin harflerine uyarlanan Özbek alfabesine 28 yıldan beri bir türlü geçemedik. Çok ilginç olanı, ülkedeki okul ve üniversitelerde öğrencilere Latin alfabesiyle ders veriliyor ama bu öğrenciler, üniversiteden mezun olup devlet kurumlarında işe başladıklarında ise Kiril alfabesi ile karşılaşıyorlar. Öncelikle Kiril ve Latin olmak üzere iki alfabeyi aynı anda kullanmaktan kurtulmamız lazım. Alfabe milletin mülküdür. Alfabe milletin geleceği açısından çok önemlidir."