Özbekistan halkı anayasa değişikliğine ilişkin referandum için yarın sandık başında
Özbekistan'da halk, yarın anayasa değişikliğine ilişkin referandum için sandık başına gidecek.
29 Nisan 2023 13:34
Vatandaşlar, "Özbekistan Anayasası'na İlişkin Kanunu kabul ediyor musunuz?" sorusuna "Evet" veya "Hayır" yanıtından birini verecek.
21 milyondan fazla kayıtlı seçmenin bulunduğu Özbekistan'da, referandum için 11 bine yakın sandık kurulacak. Yurt dışındaki vatandaşlar da aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 39 ülkede kurulan 55 sandıkta oylarını kullanabilecek.
25 Haziran 2022'de, anayasada aralarında insan hak ve özgürlükleri, toplum ve birey, ülkenin idari-bölgesel yapısı ve yönetimi, cumhurbaşkanı görev süresinin 5 yıldan 7 yıla çıkarılması, cumhurbaşkanının bazı yetkilerinin parlamentoya devredilmesi, yerel yöneticilerin yetki ve vekaletleri, Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti'nin statüsüyle ilgili maddelerin değiştirilmesiyle ilgili bazı teklifler kamuoyunda tartışılmaya açılmıştı.
Yasama Meclisinin 10 Mart'ta düzenlenen genel kurulunda, "Özbekistan anayasasındaki yeni düzenlemelere ilişkin kanun" kabul edilmiş, daha sonra Senato Genel Kurulu söz konusu yeni düzenleme ve değişikliklerin yapıldığı anayasa taslağının 30 Nisan'da düzenlenecek referandumda halk oylamasına sunulmasını onaylamıştı.
Anayasa taslağı
Yarınki referandumda halkın oylayacağı taslakta, anayasaya 27 yeni madde eklenirken 128 maddenin 91'inde değişiklik yapılacak.
Özbekistan'ın sosyal, laik ve hukuk devleti olarak tanımlanan yeni anayasada, devletin sosyal yükümlülüklerine ilişkin normlar 3 kat artırılacak, "insan hak ve özgürlüklerini sağlamak devletin en yüksek amacıdır" normuna da yer verilecek.
Ülkedeki açıklık politikasının sürdürülmesi, aktif bir sivil toplumun oluşturulması ve kamu denetimi kurumlarının daha da geliştirilmesiyle ilgili normlara yer verilen yeni anayasaya göre, 2026'dan itibaren il ve ilçe belediye başkanları aynı anda il veya ilçe meclisi başkanlığı görevine seçilemeyecek.
Ülke parlamentosunun üst kanadı olan Senatoda üye sayısının 100'den 65'e indirilmesi öngörülen anayasa taslağında, Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti'nin statüsüyle ilgili herhangi bir değişiklik yapılmayacak.
Yeni anayasa, Mirziyoyev'in yeniden seçilmesinin önünü açacak
Yeniden düzenlenmiş anayasa taslağının halk oylamasında kabul edilmesi durumunda, Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in yeniden bu göreve seçilmesinin önü açılacak.
Yeni anayasa, 2016'da ilk defa seçilmesinin ardından 2021'den itibaren ikinci döneminde bulunan Mirziyoyev'in yeniden cumhurbaşkanı seçilmesine imkan sağlayacak.
Anayasa taslağında cumhurbaşkanıyla ilgili yeni düzenlemeler getirilirken bu çerçevede cumhurbaşkanının bazı görev ve yetkileri parlamentoya devredilecek, cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldan 7 yıla çıkarılacak.
Bir kişinin arka arkaya en fazla 2 kez cumhurbaşkanı seçilebilme hakkı ile ilgili yürürlükteki anayasada bulunan madde, yeni anayasa taslağında korunuyor.
Anayasa taslağının, halk oylamasıyla yürürlüğe girmesinin ardından aralarında cumhurbaşkanı, meclis ve senato başkanları, vali, il ve ilçe meclis başkanları, cumhuriyet başsavcısı ve yüksek mahkeme başkanının da bulunduğu üst düzey yetkililerin daha önceki görev dönemleri dikkate alınmayacak ve diğer vatandaşlar gibi anayasaya uygun olarak arka arkaya en fazla 2 kez seçilme hakkına sahip olabilecek.
Karakalpakistan'daki olaylar
Özbekistan anayasasında, Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti'nin statüsünün değiştirilmesiyle ilgili bazı tekliflerin kamuoyunda tartışılmaya başlanmasının ardından 1 Temmuz 2022'de bölgede başlayan protestolar, çok sayıda kişinin ölümüne neden olan şiddet olaylarına dönüşmüştü.
Bunun üzerine Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, gösterilerin yapıldığı Nukus'a gitmiş, anayasada, Karakalpakistan'ın statüsünün değiştirilmeyeceğini bildirmişti.