Toktogul Satılganov - Kırgız edebiyatında önemli bir iz bırakan halk ozanı

Toktogul Satılganov, Türk Dünyasının deyiş ve atışma sanatının en önemli temsilcilerinden birisi olarak kabul edilir.

21 Aralık 2021 19:32

Halk şairi, ozan ve bestekar Toktogul Satılganov, Kırgızistan’ın Oş bölgesinin Ketmen-Töbö ilçesinde 1864 yılında dünyaya geldi.  Babası çiftçi, annesi ünlü bir ağıtçıydı. Ailede annesinin sürekli masallar anlatması ve ağıtlar söylemesi küçük Toktogul’un daha genç yaşlarda âşıklık geleneğine olan merakını uyandırdı.

Toktogul, 12 yaşından itibaren komuz çalarak türkü söylemeye başladı.  Yirmili yaşlarındayken, kendinden yaşça çok büyük bir ozanla atışır, onu yener ve halk arasında büyük ilgi görür.
 
Toktogul Satılganov, Rusların bölgede sosyal, ekonomik, dini ve kültürel anlamda baskılarına karşı çıkar. 

1898'da Andican’da gerçekleşen isyana katıldığı gerekçesiyle Çarlık Rusyası tarafından önce idama mahkûm edildi, daha sonra ceza hafifletilerek Sibirya’ya sürgüne gönderildi. Şair, 1902 yılında Sibirya’dan kaçar ve 1904'te Kırgızistan’a ulaşır. Ancak tekrar yakalanıp yeniden sürgüne gönderilir. 1910’da cezasını tamamlayıp yurda döndüğünde, oğlu Topçubay ölmüş, sevdiği eşi başkasıyla evlenmiş, annesi ise acı çekmekten iyice yaşlanmıştır. Yaşadığı bu acı olayları, eserlerine yansıtır.

Toktogul, sürgünden  sonra, düğün ve cenaze törenlerinde şarkı söyleyerek geçimini sağlar.

Onun birçok eseri zamanında yazıya geçirilmemiş, halk ağzında yaşamıştır. Eserlerinin başlıca konuları; hakkıyla çalışanlar, örf ve adetler, doğa, aşk, çocuklar, kültür ve milli değerlerdir. 

Toktogul Satılganov 17 Şubat 1933’te vefat etti. 
Vefatının ardından Başkent Bişkek’te heykeli dikilip anıt mezarı yapıldı. Ünlü ozan Kırgız edebiyatının Klasik Halk Şairi ve Dağ Bülbülü unvanını alır. Sanat ve edebiyat alanında onun adına Kırgız Devlet Ödülü düzenlenir.

Kırgız kültürüne ve edebiyatına verdiği emekler için Toktogul'un adı, Kırgız Devlet Filarmonisi'ne, caddelere, köy kuruluşlarına, okullara verilmiş. Kırgızların milli parası olan 100 som banknotunda Toktogul’un resmi bulunmakta.

2014 yılında TÜRKSOY Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı, Büyük ozanın doğumunun 150. Yıl dönümü dolayısyla Toktogul Satılganov yılı olarak ilan etti.