Türk dünyasının önemli edibi, şâiri ve devlet adamı: Yusuf Has Hacib

Has Hacib “Kutadgu Bilig” adlı eserinde Türklerin örf, adet ve törelerini anlatmış, devlet yönetimi hakkında önemli bilgiler vermiş.

11 Mart 2022 10:42

Yusuf Has Hacib’in 1017-1019 yılları arasında Kırgızistan topraklarının sınırları içerisinde kalan Balasagun şehrinde doğduğu rivayet edilmekte. 

Temel eğitimini Balasagun’da almış, Karahanlı hizmetine girmiş, ‘Has Hâcib’ unvânını almadan önce Balasagunlu Yusuf, olarak tanınmış.

Büyük eseri Kutadgu Bilig’de adını sadece bir kez, "Kitap sahibi Yusuf, büyük has hacib, kendi kendine nasihat eder" başlıklı, son bölümünde anmış. Bu başlıktan baş teşrifatçı olduğu da anlaşılmakta.

Arapça ve Farsça da öğrenmiş. 1077 yılında Kaşgar'da ölmüş. Türbesi de bu kentte.

Kutadgu Bilig

Kutadgu Bilig, 11. Yüzyılda yazılan ilk siyaset eseridir. “İçeriği Mutluluk veren bilgi” olarak tanımlanan eser, Yusuf Has hacib tarafından yazılmış.

Uygur Türklerinden olan Yusuf Has hacib, bireyin ve toplumun mutluluğunu amaç edinerek eserini yazmış.

Aynı zamanda Kutadgu Bilig; Doğu Karahanlı hükümdarı Tabgaç Uluğ Buğra Karahan’ a gönderme olarak yazılan bir Türk eseri özelliği de taşımakta.

İnsan merkezli bir eder olan Kutadgu Bilig, İnsan ve toplumun mutluluk kaynağı olabilecek bir politikayla yönetilebilme yolları göstermektedir. Eser dört farklı karakter arasında geçmekte.

Bunlar; Kün Togdı (hükümdar, kanun, adalet); Ay Toldı (mutluluk, saadet); Odgurmış (akıbet, hayatın sonu); Ögdülmiş (Akıl, zeka).

6645 beyitten oluşan bu manzum eser, İslamiyet'in Türklerce kabulünden sonraki bilinen ilk yazılı eser olarak kabul edilir.

Kutadgu Bilig İçeriği

Kutadgu Bilig; Hakaniye lehçesinde siyaset konulu yazılan ilk Türk eseridir. Bu önemli siyaset bilgi eseri, 11.y.y. da Karahanlı’lar döneminde yazılmıştır. Yusuf Has Hacib’in yazmış olduğu eser, Hükümdar Buğra Han’a ithaf edilmiştir.

Pek çok beyitten oluşan Kutadgu Bilig, siyaset bilimi önerisi olarak yazılmış. Konuşma sanatının ön planda tutulduğu Kutadgu Bilig’ de yazar kişi ve toplum mutluluk ve adalet kavramını vurgulamakta. Bunu Deyimler ve Atasözleriyle de desteklemekte.

Adalet, siyaset, bilim ve aklı temsil eden dört ana karakter arasında geçen diyaloglar şeklinde yazılmış. En önemli amaç ise Devlet adamlarının nasıl bir siyasi dil kullanması ve işleyiş üretmesi gerektiğidir. Hem dünya hem ahirette mutlu olabilmenin mümkün olabileceğini vurgulamakta.