Türk edebiyatının güçlü kalemi: Ömer Seyfettin

"Kaşağı", "Falaka", "Diyet", "Yalnız Efe", "Pembe İncili Kaftan" ve "Perili Köşk"ün de aralarında bulunduğu çok sayıda esere imza atan, Türk edebiyatının güçlü kalemlerinden Ömer Seyfettin'in vefatının üzerinden 104 yıl geçti.

05 Mart 2024 16:32

Yüzbaşı Ömer Şevki Efendi ile Fatma Hanım'ın oğlu Ömer Seyfettin, 11 Mart 1884'te Balıkesir Gönen'de dünyaya geldi.

Usta edebiyatçı, 7 yaşına kadar kaldığı Gönen'de, 4 yaşından itibaren medrese eğitimi veren mahalle mektebine gitti.

Babasının Ayancık'a atanmasının ardından sübyan mektebine başlayan yazar, verilen eğitimi beğenmeyen ailesi tarafından 1892'de İstanbul'da Mekteb-i Osmani'ye yazdırıldı.

Ömer Şevki Efendi, kendisi gibi asker olmasını istediği oğlunu, Eyüpsultan Askeri Baytar Rüştiyesine yerleştirdi. Burada tiyatroyla da tanışan ve yazmaya ilgi duyan Seyfettin, rüştiyeden arkadaşı Aka Gündüz ile Edirne Askeri İdadisinde eğitimine devam etti. Her iki okul, usta yazarın askeri kimliğinin yanı sıra edebiyata yönelmesinde önemli rol oynadı.

İlk şiiri Mecmua-i Edebiyye'de yayımlandı

İdadinin son sınıfındayken, yazdığı şiirleri çeşitli dergilere gönderen Seyfettin'in ilk şiiri, Mecmua-i Edebiyye'de okuyucuyla buluştu.

Ömer Seyfettin, 1900'de İstanbul Kara Harp Okuluna girdi. Okuldan 1903'te mezun olan yazar, kura sonucu Kuşadası Redif Taburuna atandı. Aynı yıl taburda yaşanan karışıklıklar dolayısıyla göreve Kuşadası'nda değil Rumeli'de başladı.

Selanik ve Manastır'a bağlı Pirlepe'de çeşitli görevlerde bulunan yazar, elde ettiği başarılar dolayısıyla 2 liyakat madalyasıyla ödüllendirildi. İsyanın bastırılmasının ardından 6 Eylül 1904'te bağlı bulunduğu taburla Kuşadası'na döndü.

Askeri okullardaki eğitimini başarıyla tamamlayan Seyfettin, 1907'de İzmir'de açılan Jandarma Okulunda öğretmenlik yaptı ve jandarma örgütünün İzmir'deki kuruluş çalışmalarında yer aldı. Ömer Seyfettin, burada "İzmir", "Ahenk" ve "11 Temmuz" adlı gazete ve dergilerde yazılar kaleme aldı.

Önemli yazar ve fikir adamlarını tanıdı

Usta edebiyatçı, Baha Tevfik, Şahabettin Süleyman ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu gibi önemli yazar ve fikir adamlarıyla tanıştı. Yazar, idadiden arkadaşı Aka Gündüz'den sonra edebi çevresini genişletmeye başladı.

Baha Tevfik'in teşvikiyle Fransızcasını ilerleten Seyfettin'in bu dilde yazdığı birkaç şiir, "Perviz" imzasıyla "Mercure de Soleil" mecmuasında yayımlandı. Aynı yıllarda "Serbest İzmir", "Sedad" ve "Muktebes" adlı süreli yayın organlarında Seyfettin'in yazı ve şiirleri okuyucuya ulaştı.

Ömer Seyfettin, ordudaki görevinden 1911'de ayrılarak Selanik'e gitti. Askeri rüştiyede başlayan şiir yazma merakı, artık hayatı boyunca sürdürmek istediği bir uğraş haline geldi.

Selanik ve Manastır'da yayımlanan "Bahçe", "Kadın", "Hüsn ve Şiir", "Tenkid" ve "Piyano" mecmualarına şiirler gönderen yazar, Fransız edebiyatından, özellikle Catulles Mendes'ten çeviriler de yaptı.

Edebiyat-ı Cedide topluluğuna uygun şiirler ya da Fransız edebiyatından çevirilerle meşgul olan usta kalem, daha önce bir iki deneme yaptığı hikayeye, bir daha vazgeçmemek üzere döndü.

Seyfettin ve arkadaşları, 1911'de "Genç Kalemler" dergisini okurla buluşturdu. Derginin ilk sayısında Seyfettin'in imzasız yazdığı "Yeni Lisan" adlı başmakale, milli edebiyatın meydana gelmesinde ilk basamağı teşkil etti. Türklerde edebiyat alanında yeni bir uyanışın gerçekleştiğine işaret eden makale ve dergi, Türk edebiyatının dönüm noktalarından biri olarak gösterildi.

Balkan Savaşları başlayınca orduya döndü

Yazar Seyfettin, Balkan Savaşları'nın başlaması üzerine, yaklaşık 1 yıllık yoğun matbuat ve edebi faaliyetten sonra yeniden orduya döndü.

Garp ordusunda önce Kosova'da Sırplara, sonra Yanya'da Yunanlılara karşı yaklaşık 5 ay savaşan Seyfettin, esir düştü ve Atina yakınlarındaki Nafliyon kasabasında 10 ay kadar esaret hayatı yaşadı. Yazar, 17 Aralık 1913'te İstanbul'a döndü.

Esaret yıllarını tefekkür dönemi olarak değerlendiren usta edebiyatçı, bir taraftan hikayeler kaleme alırken diğer taraftan dil, kültür ve hayat üzerine düşüncelerini geliştirmeye çalıştı.

Ziya Gökalp ile tanışmasının ardından memleket gerçeklerine yönelen yazar, ilk hikayesini Balkanlar'daki görevi sırasında tuttuğu günlüklerden hareketle "İrtica Haberi" adıyla Genç Kalemler'de yayımladı.

Usta edebiyatçı, 23 Şubat 1914'te askerlikten bir kez daha ayrılarak İstanbul'a döndü.

Kısa süre sonra annesini kaybeden yazar, "Türk Sözü" ile yeniden yazarlığa başladı ve bir süre de "Yeni Mecmua"nın yayın sorumluluğunu üstlendi.

Kabataş Erkek Lisesi ve İstanbul Erkek Muallim Mektebi'nde öğretmenlik yapan yazar Seyfettin, Ali Canip ile kısa süre Tetkikat-ı Lisaniye'de encümen üyeliği yaptı. Ömer Seyfettin, ders kitapları ve müfredat çalışmalarına katıldı, kaleme aldığı yazılarında ise yabancı okulların kapatılması ve bunların yerine milli okulların açılması yönünde görüşlerini dile getirdi.

Harbiye Nezaretinin kültür ve sanat adamları için 1915'te Çanakkale cephesine düzenlediği geziye katılan usta kalem, aynı yıl İttihat ve Terakki Fırkası'nın ileri gelenlerinden Besim Ethem Bey'in kızı Calibe Hanım ile evlendi. Çiftin, Hatice Fahire Güner adını verdikleri kızı, 1917'de dünyaya geldi. Seyfettin, çok uzun sürmeyen bu evliliğin ardından 1918'de yalnızlık ve bekarlık günlerine döndü.

Yeni Mecmua'da, hikayeciliği yönünden en üretken yıllarını yaşadı

Ömer Seyfettin'in Yeni Mecmua'nın başında bulunduğu dönem, hikayeciliği yönünden en üretken yıllar oldu. "Eski Kahramanlar" serisindeki hikayelerini de yazdığı 1917-1918'de, 32 hikayesi yayımlandı.

Usta hikayeci, ölümüne kadar geçen sürede bir taraftan sağlık problemleriyle uğraşırken diğer yandan kalem faaliyetlerine ve öğretmenliğe devam etti. İşgal günlerinin acı ve endişesi içinde hastalığı ilerleyen yazar, yatağa düştü.

Henüz 36 yaşındayken 6 Mart 1920'de şeker hastalığı nedeniyle vefat eden Ömer Seyfettin'in cenazesi, Kadıköy Kuşdili Mahmut Baba Mezarlığı'na defnedildi. Burası tramvay garajı yapılınca Seyfettin'in kabri, 23 Ağustos 1939'da Zincirlikuyu Mezarlığı'na taşındı.

150'ye yakın hikaye kaleme aldı

Ömer Seyfettin'in 100'e yakın şiiri, ölümünden sonra bulunan el yazıları ve arkadaşlarına gönderdiği mektuplarda yer aldı.

Roman denemeleri "Ashab-ı Kehfimiz", "Harem", "Yalnız Efe" ve "Efruz Bey" ile 150 civarında hikayeyi kaleme alan yazar, mensur şiir, fıkra, hatırat, mektup, makale ve çeşitli türlerdeki tercümelerden oluşan geniş bir külliyata imza attı.

Modern Türk hikayeciliğinin kurulmasında öncü rol üstlenen Seyfettin, hikayelerinin konularını belirlerken sadece kişisel tecrübesiyle sınırlı kalmadı.

Seyfettin, çocukluğundan itibaren okuduğu okullar, çalıştığı, gezip gördüğü yerlerde edindiği izlenimler, duyduğu, dinlediği olaylar, okuduğu kitapların yanında, yaşadığı devirdeki sosyal ve siyasi olaylar, Türk tarihi, Türk kültür ve medeniyeti gibi konularla hikayelerinin çerçevesini oluşturdu.

Anahtar Kelimeler: Ömer Seyfettin,