Türk Kültürünün En Değerli Sembollerinden Biri "At"

Kaşgarlı Mahmut, Divan-ı Lügati’t Türk’te, “Kuş kanadıyla, er atıyla” der ve “At Türk’ün kanadı” ifadesini kullanır.

12 Nisan 2017 13:29

Türkler için, özellikle Orta Asya Türkleri için at,  kültürün en değerli sembollerinden biri  olmuş tarih boyunca…

Alp Er Tunga’dan, Oğuz Kağan’dan bu yana kahramanlarını hep at üstünde hayal etmiştir Türkler.  Kaşgarlı Mahmut, Divan-ı Lügati’t Türk’te, “Kuş kanadıyla, er atıyla” der ve “At Türk’ün kanadı” ifadesini kullanır.

Faruk Nafiz Çamlıbel, “Bin gemle bağlanan yağız at şaha kalkıyor/ Asrın baş eğdi sandığı at şaha kalkıyor.” dizeleriyle, milli mücadelede şahlanan Türk milletini ata benzetir..Necip Fazıl Kısakürek, "At’a Senfoni" adlı özgün eserinde, “Kahramanların yüreğini kurşun gibi eritip suya dökecek olursanız, ortaya çıkacak şekil attır.” der. 

Türklerin Orta Asya’dan Balkanlara uzanan yolculuğunun, mücadelesinin pusulası, yoldaşı olmuştur atlar adeta.  Uzun yolculuklarda sahibini sırtlamış, savaşlarda asker rolünü yerine getirmiş çoğu zaman. 

Türkmenler ise  at  kültürünün en belirgin sahibi ve koruyucusu olmuşlar.  Bu yüzden Türkmen kültüründe pek çok özdeyiş vardır atlar için.  “At dostu, ata dostu” der Türkmenler.. Benzer bir özdeyiş ise, “sabah kalk atanı gör, andan sonra da atını” şeklindedir.

Bir başka atasözünde de  “İlki öyini beze, sonam atını beze” (Önce evini beze, sonra atını) denir.  Bunlar, Türkmenlerin yaşamında atlara verilen önemi, başını sokacak  evin ardından sıradaki en öncelikli işin at sahibi olmak, onu beslemek ve eğitmek olduğu anlatılır. Yoldaşlığı için ona şefkat  göstermek, sadakati dolayısıyla saygı duymak gerektiği anlatılır.

At konusunda çalışma yapan uzmanlar, Ahal Teke atlarının, 3 bin yıl önce Türkmenler tarafından evcilleştirilmiş ilk at türü olduğunu belirtiyorlar. Türkmenlerin ulusal hazinesi ve  gururu olan “Ahal Teke” atlarının  adı, ülkenin 5 eyaletinden biri olan “Ahal” bölgesinde  yaşayan  “Teke” Türkmenleri tarafından yetiştirilmesi ve soylarının onlar tarafından korunmuş olmasından kaynaklanıyor.  

Dik duruşu, uzun ince boynu, eğimli omzu, uzun sırtı ve uzun bacakları ile dikkat çeken Ahal teke atları, yumuşak bir yeleye ve hafif metalik şekilde parlayan vücuda sahip. Gözlerinin etrafı çoğunlukla siyah olduğu için gözleri badem şeklinde görünen Ahal teke atlarının kulakları diğer atlar göre daha uzun ve hafif orak şeklinde. Son derece cesur, zeki, duygusal ve bazen de inatçı olan bu atların sezgileri de çok güçlü. Sahibine daima bağlı kalan Ahal teke atları, binicisinin en küçük imalarını bile algılayabiliyor.

Ahal Teke atlarının korunması ve tanıtımı için yoğun çaba harcayan Türkmenistan;  atlar konusunda bakanlık düzeyinde kurumu olan tek ülke… Türkmen Atları Devlet Birliği Kurumu, Türkmenistan idari yapısı içinde ve Türkmen halkı nezdinde “At Bakanlığı” olarak görülüyor. Bu yüzden dünyada, “At Bakanlığı olan tek ülke” olarak biliniyor. 1992 yılından beri  ülkede Nisan ayının son Pazar günü at bayramı olarak kutlanıyor..

At Bayramı ile; binicisine sadık, fiziki olarak güzel görünen, bazen zeka örneği sergileyen bazen de duygusal veya inatçı olabilen ve eğitimle bazı insanı vasıfları taşıyabilen bu kıymetli hayvana hak ettiği  değer veriliyor.

Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov’un 2007 yılında başlayan iktidarı döneminde, devletin konuya verdiği önem ve at yetiştiriciliği konusuna ayrılan bütçe daha da arttı.

At Bayramı dolayısıyla her yıl, çeşitli yarışma ve  tanıtım etkinlikleri, bilimsel konferanslar ve fuarlar düzenlenmektedir. Türkmenistan tarafından yapılan bu çalışmalar, at kültürünün ve Ahal Teke atlarının dünyada tanınmasına önemli katkı sağlıyor…

Ahal Teke atlarının soylarının korunması ve  at yetiştiriciliği çalışmaları, Türkmen Atları Devlet Birliği tarafından Türkmenistan liderinin özel himayesinde yürütülmektedir. Türkmen liderin iyi bir at binicisi olması, Ahal Teke atlarına olan ilgisi ve sevgisi; ülkede bu konuda yapılan  altyapı ve eğitim çalışmaları ile etkinliklere daha fazla önem verilmesi ve  özen gösterilmesini sağlıyor.

At Bayramı bu yıl 30 Nisan Pazar günü kutlanacak. At Bayramı dolayısıyla Bayram haftasında, Aşkabat'ta,  “IX. Uluslararası Türkmen Atı ve Dünya At Yetiştirme Sanatı Bilimsel Konferansı ve Fuarı”  düzenlenecek.  Konferansa, yurtiçi ve yurt dışından atlar ve at binicileri için özel eşyalar üreten firmaların temsilcileri ile atlar konusunda çalışma yapan uzman ve  akademisyenler katılacak. At bayramı kapsamında ayrıca, ödüllü yarışmalar, sergiler ve tanıtım etkinlikleri yapılacak. Ahal vilayetinin Akbuğday ilçesinde inşa edilen “Uluslararası At Karantina Merkezi” de hizmete açılacak. ( TRT Aşkabat Temsilciliği-Türkmenistan)

 

 

Anahtar Kelimeler: At, Ahal Teke, Türkmenistan, At Bakanlığı, At Bayramı, Türk kültürü, Alp Er, Tunga, Oğuz Kağan,