Türkiye-Kazakistan ilişkilerinde yeni dönem

Doç. Dr. Ainur Nogayeva, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in 10-11 Mayıs’ta Türkiye’ye gerçekleştirdiği resmi ziyareti ve sonuçlarını kaleme aldı.

18 Mayıs 2022 11:15

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in 10-11 Mayıs’ta Türkiye’ye gerçekleştirdiği ziyaret iki ülke medyasında da geniş yankı buldu. Bu ziyaret siyasi, ekonomik, askeri ve Türk dünyasındaki gelişmeler bağlamında oldukça önemli ve ikili ilişkilerde yeni bir dönemin başlangıcı mahiyetinde.

Ticaret ve savunma alanındaki iş birlikleri artıyor

2 Mart 2022 tarihi Türkiye-Kazakistan arasındaki diplomatik ilişkilerin 30. yıl dönümüydü. Bu 30 yıllık sürede iki ülke arasında hem siyasi hem de ekonomik ilişkiler hızla gelişti. 10-11 Mayıs’taki ziyaret öncesinde de ziyaretin gündemini oluşturan, iki ülke yetkililerinin bir araya geldiği önemli toplantılar gerçekleştirildi. Örneğin, 4 Mart’ta Hükümetlerarası Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu XII. Toplantısı Kazakistan Başbakanı Alihan İsmailov ve Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay başkanlığında Nur-Sultan'da yapıldı. Taraflar, ticari ve ekonomik iş birliğinin geliştirilmesine ilişkin bir dizi konuyu ele aldı. Karşılıklı uçuş noktalarının ve düzenli sefer sayısının artırılması ihtiyacı da bu toplantıda gündeme geldi. Nitekim Cumhurbaşkanı Tokayev’in ziyareti sırasında ilgili anlaşmalar imzalandı ve iki ülke arasında mevcut haftalık uçak seferleri 61’den 124’e çıkarıldı.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev'in Türkiye ziyareti siyasi, ekonomik, askeri ve Türk dünyasındaki gelişmeler bağlamında oldukça önemli.

Ziyarete ilişkin uzmanların dikkatini çeken diğer bir iş birliği alanı ise savunma ile güvenlik oldu. İkinci Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan’a verdiği destekle Türkiye’nin savunma sanayiindeki başarısı bölgede ve dünyada yankı bulmuştu. Askeri ve sivil amaçlı kullanmak üzere kendi dronlarını üreten Özbekistan dışındaki bölge ülkeleri Türk İHA’larına yoğun ilgi gösteriyor. Bu kapsamda TUSAŞ ve Kazakistan hükümeti arasında imzalanan anlaşmayla ANKA iHA'larının artık Kazakistan'da da üretiminin yapılacağı duyuruldu.

Bunun yanı sıra Şubat 2022’de Milli Savunma Bakanı Yardımcısı Muhsin Dere, Kazakistan’a 2 günlük çalışma ziyareti gerçekleştirmişti. Görüşmelerde iki ülke arasındaki savunma sanayi alanındaki ortaklıkların yanı sıra askeri eğitim alanında iş birliği konuları da ele alındı. Günümüzde ise Kazakistan Hava Kuvvetleri’ne ait ANKA’ların bakımını gerçekleştirilecek personel, TUSAŞ’taki iki aylık eğitimlerini tamamladı. Böylece bu ziyaret sonucunda Kazakistan, Türkiye ile teknoloji transferi ve askeri/teknik personel eğitimi konularında önemli anlaşmalara imza attı. Zira güvenlik meselesi ve ordunun modernizasyonu Kazakistan için hayati öneme sahip.

Ziyaret ikili ilişkilerde yeni bir dönemin başlangıcı mahiyetinde.

Kanlı Ocak olayları sonrası ilk ziyaret

Ziyaretin salgın döneminde Cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturan Tokayev’in ilk ziyareti olması önem arz ediyor. Ayrıca ülkede gerçekleşen "Kanlı Ocak 2022" olaylarından sonraki ilk ziyaret olması bakımından da mühim. Bu bağlamda Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın daveti üzerine gerçekleşen bu ziyaret, Türkiye’nin Kazakistan’a verdiği siyasi desteğin pekiştirilmesi şeklinde yorumlanabilir.

Türk dünyasının lokomotif güçleri

Türkiye ve Kazakistan Türk dünyası entegrasyonunun başını çeken iki ülke olarak öne çıkıyor. Türk Konseyi'nin ilk Zirve Toplantısı "Ekonomik ve Ticari İşbirliği" temasıyla 20-21 Ekim 2011 tarihlerinde Almatı'da Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan liderin katılımıyla gerçekleştirilmişti. 2021’deki Türk Konseyi’nin son ve Türk Devletler Teşkilatının ilk zirvesinde de Teşkilat Sekretaryası'nın binasının açılışı yapılmıştı.

Teşkilatın faaliyetlerinin yanı sıra TÜRKPA, TÜRKSOY, Yunus Emre Enstitüleri (YEE) gibi ortak değerleri yaşatmayı hedefleyen kuruluşlara da eklemlenen Kazakistan ayrıca Uluslararası Türk Akademisi’ne de ev sahipliği yapıyor. Kazakistan, Kırgızistan, Azerbaycan ve Türkiye’nin üye olduğu Akademi’de Macaristan gözlemci statüsündedir. Bu kapsamda Nisan sonunda Kazakistan Parlamentosunda Kazakistan Cumhuriyeti hükümeti ile Türkiye akademisi arasında Türk Akademisi'ne ilişkin anlaşma onaylanmıştı. Uluslararası Türk Akademisinin Kazakistan topraklarındaki çalışmalarını düzenlemeyi hedefleyen bu anlaşma Türkçe konuşan devletlerin eğitim ve bilim alanındaki iş birliklerini daha da güçlendirmeyi hedefliyor.

Barış yanlısı iki kardeş ülke

Kazakistan, başta BM olmak üzere uluslararası arenada her fırsatta barış yanlısı olduğunu vurgulayan bir ülke. Sadece söylemde değil, pratikte de bu hususta belli adımlar atıyor. Örneğin, Türkiye ile Rusya arasındaki uçak krizinin çözülmesinde arabuluculuk yapan Kazakistan, benzer şekilde Suriye krizinde Cenevre sürecine paralel yürütülen Astana sürecini de yürütüyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda da hem Kazakistan hem Türkiye arabuluculuk teklifinde bulundu.

Bu bağlamda Rusya ile Avrasya Ekonomik Birliği ve Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’ne ortak üye olan Kazakistan, Ukrayna krizinde Birleşmiş Milletler kuralları çerçevesinde hareket edeceğini vurguluyor. Ayrıca Kazakistan Ukrayna’ya da insani yardım konvoyları gönderiyor. Bu bağlamda Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev’in 12 Mart 2011-16 Ekim 2013 tarihleri ​​arasında Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi Genel Müdürü olarak görev üstlenmiş olmasının ayrı bir önemi bulunuyor.

Rusya-Ukrayna arasında Türkiye arabuluculuğunda sürdürülen müzakere sürecinin başarıya ulaşması her iki ülkenin de temennisi. Zira söz konusu savaş, Türkiye ve Kazakistan arasındaki iş birliği anlaşmalarının tam anlamıyla hayata geçirilmesine birçok açıdan engel olma potansiyeline sahip. Bu nedenle iki ülkenin barış için sarf ettikleri çabaların bilhassa savaş sonrası uzun vadeli sonuçları her iki ülkenin de yararına olacaktır.