Türkiye-Özbekistan diplomatik ilişkilerinin tesisinin 30. yılı kutlanıyor

Türkiye-Özbekistan diplomatik ilişkilerinin tesisinin 30. yıl dönümü kutlanıyor.

04 Mart 2022 14:14

31 Ağustos 1991'de bağımsızlığını ilan eden Özbekistan'ı, 16 Aralık 1991'de tanıyan ilk ülke olan Türkiye ile Özbekistan arasındaki diplomatik ilişkiler 4 Mart 1992'de tesis edildi.

Burada ilk büyükelçiliği açan Türkiye'nin Taşkent Büyükelçiliği Nisan 1992'de, Özbekistan'ın Ankara Büyükelçiliği ise Ocak 1993'te faaliyete başladı.

Türkiye'nin, bağımsızlığını ilan eden Özbekistan'ı tanıması sonrası 27 yıl iki ülke arasında farklı nedenlerle inişli çıkışlı dönemler yaşandı. Jeostratejik konumu, köklü tarihi, zengin kültürel değerleri, ekonomik potansiyeli, 35 milyonu aşan nüfusu ve Orta Asya'nın tüm ülkeleriyle ortak sınırlarının olması nedeniyle bölgenin kilit ülkelerinden Özbekistan ile Türkiye arasında uzun yıllar durağan olan ilişkilerin seyri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Kasım 2016'da Semerkant'a yaptığı ziyaretle değişti.

Semerkant ziyaretinde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ile yaptığı görüşme, Özbekistan-Türkiye ilişkilerini canlandırarak, ikili ilişkilerde yeni bir dönem başlattı. Bunun ardından Mirziyoyev, Ekim 2017'de Cumhurbaşkanı sıfatıyla 21 yıl aradan sonra Türkiye'yi ziyaret eden en üst düzey Özbek yetkili oldu.

İki ülke cumhurbaşkanları arasındaki yakın dostluk ve siyasi irade neticesinde Özbekistan-Türkiye ilişkileri 2017'de stratejik ortaklık seviyesine çıkartılırken, uzun yıllardan beri yapılamayan Türkiye-Özbekistan Karma Ekonomik Komisyon Toplantıları düzenlendi. 2018'de ise iki liderin başkanlıklarında Türkiye-Özbekistan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi kurulurken, 2020'de bu konseyin ilk toplantısı Ankara'da gerçekleştirildi.

Özbekistan-Türkiye Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin ikinci toplantısının yakın dönemde Taşkent’te yapılması öngörülürken, bu vesile ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın geniş bir heyetle Özbekistan’a bir ziyaret gerçekleştirmesi bekleniyor.

 İkili ticaret hacmi ilk defa 3,6 milyar doları aştı

Türkiye ile Özbekistan arasındaki ticari ilişkilerde de yeni bir dönem başlarken, 2016'da 1 milyar 242 milyon dolar olan ikili ticaret hacmi, 2020 yılında 2 milyar 101 milyon dolara, 2021’de ise 3 milyar 645 milyon dolara ulaştı.

Özbekistan’ın dış ticaretinde 2016 öncesinde ilk 5 ülke arasında yer alan Türkiye, geçen sene yüzde 8,1'lik pay ile Özbekistan'ın 4. ticari ortağı oldu. 2021’de iki ülke arasındaki ticaret hacmi 2020’ye kıyasla yüzde 70 artarak ilk defa 3,6 milyar dolara ulaştı. Türkiye, 2021'de bir önceki yıla göre Özbekistan ile dış ticaret hacmini 1,5 milyar dolar artırarak, Rusya'nın ardından Özbekistan ile dış ticaret hacmini en çok artıran ikinci ülke oldu.

Türkiye’nin Özbekistan'a ihracatı 2021'de 1 milyar 845 milyon doları buldu. Türkiye, Özbekistan’a, ağırlıklı olarak makine, elektronik eşya, mobilya ve aydınlatma cihazları, prefabrik yapılar, motorlu kara taşıtları, tekstil, gıda ve tüketim ürünleri ihraç ederken, aynı zamanda Özbekistan'dan esasen plastik mamuller, bakır, çinko, pamuk ipliği ithal etti.

 Türkiye, 2021'de Özbekistan'da en çok şirket kuran ülke oldu

Geçen yıl ülkede Türk sermayeli 407 şirket kurulurken, Türkiye, 2021'de Özbekistan'da en çok şirket kuran ülke oldu. Ocak 2022 itibarıyla ülkede faaliyet yapan Türk sermayeli şirket sayısı 2 bin 123'e ulaşırken, Türkiye, şimdiye kadar Rusya ve Çin'in ardından Özbekistan'da en çok şirket kuran üçüncü ülke olarak kayıtlara geçti.

Türk şirketleri en çok Taşkent, Semerkant ve Fergana bölgelerinde kurulurken, Türk iş insanları Özbekistan'da özellikle tekstil, inşaat, sanayi, sağlık, ticaret ve tarım sektörlerinde faaliyet gösteriyor.

İki ülke arasında haftada 40 tarifeli uçak seferi yapılıyor

Mirziyoyev'in göreve gelmesinin ardından Türk iş insanları tarafından uzun yıllar defalarca dile getirilen sorunlardan vize konusunda olumlu adımlar atıldı. Özbek hükümeti, 2017'de Türk vatandaşlarına 3 güç içerisinde vize verilmesini öngören kararnameyi imzalarken, Şubat 2018'de ise Türk vatandaşlarına 30 günlük vize muafiyeti tanındı.

Bunun neticesinde iki ülke vatandaşları arasında karşılıklı ziyaretler artarken, 2016'da 150 bin civarında olan Türkiye'ye giden Özbek sayısı 2021'de 300 bine ulaştı. 5 yıl öncesine kadar iki ülke arasında haftada 5 kez yapılan tarifeli uçak seferleri de son yıllarda önemli ölçüde artış gösterdi. Karşılıklı ilişkilerin artmasıyla iki ülke hava yollarının uçtuğu güzergahların sayısı da arttı ve İstanbul-Taşkent seferlerinin yanı sıra İstanbul ile Özbekistan'ın tarihi Semerkant, Buhara, Ürgenç ve Fergana şehirlerini bağlayan uçak seferleri de düzenlenmeye başlandı.

Özbekistan ile Türkiye arasında haftada 40, günde ise 4 tarifeli uçak seferi düzenlenirken, yakın dönemde İstanbul’un yanı sıra Ankara ve Antalya gibi yeni güzergahlardan da Özbekistan'ın farklı şehirlerine uçuşların başlatılması öngörülüyor.

Özbekistan, Türk Konseyi'ne üye oldu

Merhum Cumhurbaşkanı Kerimov döneminde, 2000'de yapılan Türkçe Konuşan Devletler Devlet Başkanları Zirvesi'ne cumhurbaşkanı düzeyinde, 2001'de düzenlenen zirveye ise meclis başkanı düzeyinde katılım sağlayan Özbekistan'ın, Mirziyoyev'in cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından Türk Konseyi'ne ilgisi yeniden arttı. Özbekistan, 17 yıllık aranın ardından 2018'de Bişkek'te yapılan Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi toplantısına katıldı, 2019'de ise Türk Konseyi'ne resmen üye oldu.

Özbekistan, Mirziyoyev'in göreve gelmesiyle Orta Asya Devlet Başkanları İstişare Konseyi'nin kurulmasına öncülük ederek, bölgesel iş birliğine ve Türk Cumhuriyetleriyle ilişkilere önem verdiğini bir kez daha göstermiş oldu.

Özbekistan bu sene, yeniden yapılandırılan Türk Devletleri Teşkilatı zirvesine ev sahipliği yapacak.