Cho‘lponota sammiti: maqsad va natijalar
Cho‘lponota sammitida mintaqadagi muammolar va voqealar rivoji muhokama qilindi
29 Temmuz 2022 15:39
Dots. Dr. Aynur Nogayeva 21-iyul kuni Qirg‘izistonda bo‘lib o‘tgan Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining uchrashuvi yuzasidan maqola yozdi.
Ma'lumki, 21- iyul kuni Qirg‘izistonning Cho‘lponota shahrida Markaziy Osiyo davlat rahbarlarining to‘rtinchi Maslahat uchrashuvi bo‘lib o‘tdi.
Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarov mezbonligidagi sammitda O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev, Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jo‘mart To‘qayev, Tojikiston prezidenti Imomali Rahmon va Turkmaniston prezidenti Serdar Berdimuhammedov ishtirok etdi.
Unda mintaqaviy sheriklikni kengaytirish, xavfsizlikni ta’minlash va tahdidlarga qarshi hamkorlikni mustahkamlash masalalari, Markaziy Osiyo davlatlarining barqaror iqtisodiy o‘sishini ta’minlash masalalari muhokama qilindi.
Uchrashuvda ilm-fan, ta’lim, mushtarak tarix, madaniyat, iqtisodiyot, atrof-muhit, transport, energetika infratuzilmasi va ommaviy axborot vositalari kabi sohalardagi hamkorlik shuningdek, Afg‘onistondagi vaziyat yuzasidan fikr almashildi.
Markaziy Osiyo davlatlarining o‘zaro ittifoq tuzishga urinishlari mustaqillikka erishgan dastlabki yillardan boshlangan.
Vaqt o'tishi bilan Rossiyaning bu jarayonlarga aralashishi bilan og'irlik markazi shimolga siljidi va shu nuqtai nazardan Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi (YEOII) tashkil etildi.
YeOII tadqiqotlari natijasida mintaqa mamlakatlari iqtisodiyoti Rossiya bilan yuqori darajadagi hamkorlikka kirishdi.
Biroq, boshqa tomondan, a'zo mamlakatlarga bergan savdo qulayligidan tashqari, yig'ilgan soliqlarning asosan Rossiyada yig'ilishi tanqid mavzusi bo'lishda davom etmoqda.
Qozog‘iston Prezidenti mintaqaviy sammitlarda Rossiya va Xitoy ham kuzatuvchi sifatida qatnashishi mumkinligini aytdi.
Buning ko'plab muhim sabablari bor.
Masalan, Markaziy Osiyo mamlakatlari importining 30-40 foizi Rossiyadan keladi.
Qozog‘iston neft eksportining qariyb 80 foizi Rossiyaning janubiy port shahri Novorossiyskdagi terminal orqali o‘tadi.
Rossiyaning mintaqadagi salmog’i ham tashqi savdo, ham energiya tashish nuqtai nazaridan ancha yuqori.
Mintaqa davlatlarida infratuzilma va energetika loyihalariga eng katta sarmoya Xitoydan keladi.
Xitoyning Markaziy Osiyo mamlakatlariga taxminan 40 milliard dollar sarmoya kiritgan.
Energiya yetkazib berishni diversifikatsiya qilishga urinayotgan Xitoy mashhur “Kamar va yoʻl” loyihasi tufayli Markaziy Osiyoga ham alohida ahamiyat beradi.